1.1 Nieuwe zekerheden voor alle werkenden

We leggen ons niet neer bij een oplopende werkloosheid. Sectorspecifieke steun gaat zorgen dat er zo min banen verloren gaan in sectoren die te belangrijk zijn voor onze samenleving, zoals bijvoorbeeld de bouw en de cultuur. Met crisisbanen willen we zorgen dat mensen die onverhoopt hun werk verliezen aan de slag kunnen in sectoren waar een tekort is, zoals bij GGD’en, in het onderwijs, bij politie en bij gemeenten. Met nieuw industriebeleid geven we richting aan de economie en samenleving. Daarbij krijgen de positie van mens en planeet voorrang boven private
winsten (zie paragraaf 1.3).

Iedereen die zijn of haar baan dreigt te verliezen wordt naar een andere baan begeleid in plaats van naar een uitkering. Op straat komen te staan zonder perspectief is een enorme klap. Dat willen we voorkomen met de werkgarantie. Als je je baan onverhoopt dreigt te verliezen zijn werkgevers verantwoordelijk om mensen zoveel mogelijk te laten toewerken naar een nieuwe baan, met steun van sociale partners en het UWV. Bedrijven die nu steun ontvangen krijgen een boete als zij niet meewerken aan de werkgarantie. Wij willen deze aanpak breder toepassen. Werkloosheid is niet langer een individueel risico. Het wordt een gedeelde verantwoordelijkheid om werkloosheid te voorkomen. Daarom nemen wij de volgende maatregelen:

1. De werkgever wordt verplicht te zorgen dat werknemers actief brede en waardevolle scholing krijgen die zoveel mogelijk gekwalificeerd is;
2. Om de twee jaar krijgt iedere werkende een loopbaangesprek over ontwikkeling en toekomst. Dit gesprek wordt lokaal en onafhankelijk aangeboden via bijvoorbeeld vakbonden en het UWV. Scholing- en ontwikkeltrajecten worden zo vormgegeven dat zij tijdens en naast het werk kunnen worden gevolgd en relevant zijn voor jouw verdere ontwikkeling. Alle werkenden krijgen daarnaast vouchers om zich bij- of om te scholen.
3. Als je werk onverhoopt wegvalt, dan krijg je de kans om met een goed inkomen weer ergens anders aan de slag te gaan. Naast de werkgarantie komen er zogeheten tweede kans beroepsbegeleidende leerweg (BBL)-trajecten. Met een combinatie van opleiding, uitkering, aanvulling van de oude werkgever en inkomen bij de nieuwe werkgever krijgen mensen de kans om omgeschoold te worden zonder dat zij ineens (een groot deel van) hun inkomen kwijt zijn. Ook komt er geoormerkt budget voor scholing in de WW, met name gericht op langdurig werklozen.

Stop onzeker werk. Er komt een werknemersvoordeel zodat het aantrekkelijker wordt om mensen in vaste dienst te nemen. Bedrijven die dat niet doen, belasten wij. De verschillen tussen werknemers en zelfstandigen nemen af. Het wordt veel aantrekkelijker om mensen in dienst te nemen. Opdrachtgevers van zelfstandigen gaan betalen voor de zekerheid van alle werkenden.

Iedereen betaalt naar vermogen mee. Alle werkenden bouwen verplicht pensioen en bescherming tegen arbeidsongeschiktheid op, vanaf de eerste werkdag. Opdrachtgevers van zelfstandigen betalen daaraan mee, zodat ook ZZP’ers op sociale bescherming kunnen rekenen bij tegenslag en voor de oude dag.

Dat een zzp’er onderbetaald krijgt, is het gevolg van de onevenredige concurrentiedruk. Daarom passen we de mededingingswet aan, zodat zelfstandigen collectief kunnen onderhandelen over hun tarieven. Ook worden er (sectorale) minimumtarieven afgesproken, die minimaal gelijk zijn aan de volledige kosten voor een werknemer. Zo versterken we de positie van zzp’ers.

Apps maken ons leven makkelijker en digitale platforms zorgen voor meer gemak en innovaties. Toch zijn te veel werkenden in de platformeconomie – de fietsbezorgers, de chauffeurs, de schoonmakers – onvoldoende beschermd. Daarom keren we de bewijslast om: een platform is per definitie de werkgever, tenzij het kan bewijzen slechts als bemiddelaar te werken.

In Nederland moet je van je werk kunnen leven. Alle werkenden verdienen een fatsoenlijk loon. Toch zijn er steeds meer werkende armen en mensen die een baan hebben, soms zelfs banen combineren, maar niet rondkomen aan het einde van de maand. We introduceren daarom het minimumuurloon. Een minimumuurloon van 14 euro is duidelijk, transparant en minder complex voor toezichthouders, werkgevers en werknemers. We verhogen het minimumloon met behoud van de koppeling aan de sociale zekerheid, waaronder de AOW en de bijstand.

Alle volwassenen moeten kunnen rekenen op hetzelfde minimumloon.

Het toeslagenstelsel is te ingewikkeld, maakt mensen onzeker over hun inkomen, en zorgt voor grote schulden. Je hoeft niet langer je hand op te houden en stapels formulieren in te vullen voor een toeslag; je wilt zeker zijn van een stabiel inkomen. Daarom verhogen we het minimumloon, uitkeringen als de AOW en de bijstand. De zorgpremie gaat omlaag (zie hoofdstuk 2). Kinderopvang wordt gratis (zie hoofdstuk 3). Huren maken we betaalbaar met een nieuwe huursubsidie (zie hoofdstuk 4). Daarmee maken we de toeslagen overbodig. Onder de streep gaan mensen erop vooruit. Voor mensen die door het oude stelsel onterecht in de problemen zijn gekomen willen we zo snel mogelijk compenseren.

We staan in de toekomst nog drie contracten toe:

1. Uitgangspunt is dat je als werknemer gewoon in dienst bent bij je werkgever voor wie je het werk doet (een werkgever is altijd de werkgever, tenzij…).
2. Alleen voor tijdelijk werk dat niet of moeilijk te voorspellen is, kan het zijn dat je als werknemer tijdelijk via een uitzendbureau werkt.
3. Een werkgever kan je als ZZP’er inhuren voor werk dat geen onderdeel van de organisatie is, dat niet behoort tot de gewone werkzaamheden van de werkgever en waarvoor bijzondere kennis nodig is.

Tal van contractvormen die alleen voordelen geven aan bedrijven maar ten koste gaan van werkenden worden hiermee niet meer mogelijk, zoals payrolling-constructies.

Rechters kunnen een hogere, niet-wettelijk beperkte ontslagvergoeding toekennen, wanneer ze het arbeidscontract ontbinden op basis van wettelijke ontslaggronden.

Sociale zekerheid gaat over inkomensbescherming, voorkomen van armoede en verbinding in solidariteit. Werknemersverzekeringen beschermen mensen die buiten hun schuld niet in hun inkomen kunnen voorzien. Daarom beschermen wij de werknemersverzekeringen.

De mensen met de meeste onzekere banen hebben de minste rechten als zij werkloos worden. Zij kregen ook de zwaarste klappen in de coronacrisis. Voor hen geldt nu vaak niet meer dan de kortdurende WW van drie maanden. Wij willen mensen die hun baan verliezen langer de tijd geven om iets nieuws te vinden en verhogen dus de kortdurende WW naar 6 maanden. De kosten van deze verhoging worden doorberekend via premieverhogingen aan bedrijven die veel werken met flexwerkers. De langdurende WW wordt niet verkort.

Werkgevers mogen verschillen in premies en fiscale regelingen nooit misbruiken als businessmodel ten koste van de bescherming van werkenden. Met een Europees verbod op premieshoppen en aanpassing van fiscale regels (zoals de ET-regeling) gaan we sociale dumping tegen. De werkgever toont verplicht aan dat hij/zij dezelfde loonkosten, pensioenpremies en sociale premies betaalt en er dus geen kostenvoordeel mee behaalt.

In de wet regelen we gelijke beloning en loonkosten voor alle arbeidsrelaties. Dit kan onder andere via een uitbreiding van de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (WAADI). Afwijking van deze bepalingen via de cao zijn niet meer toegestaan.

Om uitbuiting, discriminatie en slechte arbeidsomstandigheden tegen te gaan, komen er aangescherpte wettelijke eisen voor uitzendbureaus. Uitzendbureaus zijn er om mensen aan werk te helpen, niet om sociale verplichtingen te omzeilen. Iedere uitzendkracht krijgt recht op gelijke beloning, scholing en begeleiding. Ieder uitzendbureau betaalt een waarborgsom van minimaal 100.000 euro. Een uitzendovereenkomst duurt maximaal een half jaar zonder mogelijkheid tot verlenging. Uitsluiting van loondoorbetalingsplicht vervalt. Er komt een vergunningenplicht voor uitzendbureaus. Normen waaraan uitzendbureaus moeten voldoen worden vastgelegd in de wet. Overtreding leidt tot boetes en in uiterste gevallen tot een bestuursverbod.

Zo blijft ondubbelzinnig duidelijk welke werkgever de verplichtingen draagt en waar werknemers hun recht kunnen halen.

We voorkomen dat uitzendbureaus goochelen met de arbeidsrechten van werkenden. De Europese uitzendrichtlijn moet worden herzien om het kaf van het koren te scheiden in de uitzendsector. Een collega uit de EU is welkom, maar ook als arbeidsmigrant moet je zeker kunnen zijn van fatsoenlijke arbeidsomstandigheden en goede huisvesting. Mét gelijk loon voor gelijk werk in alle omstandigheden.

De arbeidsmigranten zijn te vaak de speelbal geworden van bedrijven die zo goedkoop mogelijk willen produceren. Bedrijfstakken als de slachterijen en distributiecentra waar regelmatig geconstateerd wordt dat de recht van arbeidsmigranten niet serieus genomen kunnen, net zoals nu in Duitsland, verplicht worden alleen te werken met mensen die direct in dienst zijn.

Huisvesting van arbeidsmigranten is te vaak slecht, te duur en onzeker door de afhankelijkheid van de werkgever. Daarom willen we dat er huurrechten komen voor arbeidsmigranten. Zij krijgen een tijdelijk huurcontract dat niet zo maar opgezegd kan worden en er komt een verplichting tot certificering van de huisvesting.

De Inspectie SZW van het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid handhaaft alleen de publieke wetten. De vakbonden kunnen de private handhaving niet alleen aan. Kwetsbare werkenden durven of kunnen vaak zelf niet optreden tegen misstanden. De Eerlijk Werk Ombudsman pakt onwenselijke ontwikkelingen op de arbeidsmarkt op en werkt hierbij samen met vakbonden en inspectiediensten.

Om effectief te handhaven krijgen inspectiediensten als Inspectie SZW van het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Belastingdienst meer mensen en meer bevoegdheden. Bij overtreding van de regels treden ze snel, corrigerend en effectief op.

Discriminatie op de arbeidsmarkt komt nog veel te vaak voor. Dat is onacceptabel. Racisme en discriminatie pakken we keihard aan, met hoge boetes en meer mogelijkheden voor de arbeidsinspectie om hiertegen op te treden. (Zie ook hoofdstuk 7)

Sterke vakbonden zorgen voor betere lonen, meer vast werk en een veiligere werkplek.  Om de positie van onafhankelijke vakbonden te versterken verbieden we dat werkgevers afspraken kunnen maken met ondernemingsraden of zogenaamde gele vakbonden als er een onafhankelijke vakbond in het bedrijf of in de sector actief is. Bovendien krijgt iedere werkende recht op vakbondsverlof om zich in te kunnen zetten voor de vakbond.