7.1 Emancipatie met gelijke kansen voor iedereen
Onze keuzes:
Gelijke beloning van vrouwen en mannen
Vrouwen verdienen in Nederland nog steeds 15 procent minder per uur dan mannen. Dat komt neer op €300.000,- in een werkend leven. Deze loonkloof neemt ieder jaar iets af, maar als we in het huidige tempo doorgaan is deze pas in 2050 gedicht. Dat is onacceptabel. We verplichten werkgevers om vrouwen en mannen hetzelfde te betalen voor hetzelfde werk.
Minimaal 30 procent vrouwen in top bedrijfsleven
Nog steeds worden te veel hoge posities vervuld door witte mannen. Dat moet anders. Zachte maatregelen hebben niet gewerkt, het is tijd voor harde afspraken. Het SER-Advies ‘Diversiteit in de top, tijd voor versnelling’ moet integraal worden overgenomen, met bij de grootste bedrijven een quotum van 30 procent voor vrouwen aan de top. Er komt een wet om dat doel af te dwingen. Een quotum van 30 procent is het minimum om stappen te zetten op de korte termijn, de uiteindelijke ambitie is een gelijke afspiegeling. In de politiek geeft de PvdA het goede voorbeeld met een diverse kandidatenlijst.
Vrij van groepsdruk
Seksuele intimidatie wordt wettelijk strafbaar
Iedereen in Nederland kan zich vrij op straat of in de digitale wereld begeven. Seksuele intimidatie verhindert dat. Het Wetboek van Strafrecht voorziet niet in adequate strafbaarstelling. Dat verandert.
Er komt een Nationaal Actieplan tegen Seksueel Geweld
LHBTI-rechten worden definitief verankerd in artikel 1 van de Grondwet
Er komt een wet voor meer-ouderschap, meer-oudergezag en draagmoederschap. Er komt een verbod op “homogenezing”. Homoseksualiteit is geen aandoening waarvan je genezen zou moeten worden. De strijd voor meer acceptatie van en veiligheid voor leden van de LHBTI-gemeenschap is helaas nog lang niet gestreden. Binnen politie- en lerarenopleidingen komt meer aandacht voor LHBTI.
Recht op transitieverlof
Transpersonen die werken bij de overheid of bij semi-publieke organisaties krijgen recht op transitieverlof, bijvoorbeeld voor medische bezoeken. Met sociale partners stimuleren we het recht hierop bij andere werkgevers.
Betere zorg voor transpersonen
Zelfdoding onder LHBTI’s voorkomen
LHBTI’s zijn gemiddeld minder gelukkig, en zelfdoding komt vaker voor. Programma’s om zelfdoding te voorkomen en te werken aan een betere mentale gezondheid worden voortgezet. We bevorderen kennis over en onderzoek naar de positie van LHBTI’s.
Voor vrouwenparen en single vrouwen met kinderwens blijven behandelingen vergoed
Einde aan discriminatie van homomannen die bloed willen doneren
Of je bloed mag doneren wordt bepaald op basis van risicovol gedrag, niet op basis van wie je houdt.
Volwaardig meedoen voor alle vrouwen
Nog steeds leven er vrouwen (gedwongen) in afzondering. We willen dat zij volwaardig mee kunnen doen. Voor vrouwen met een afstand tot werk moet extra ondersteuning komen.
Stereotypering tegengaan
Stereotypes kunnen leiden tot vooroordelen, tot discriminatie en uitsluiting. Daarom willen wij stereotypering in al zijn vormen tegengaan, bijvoorbeeld in schoolboeken of overheidsinformatie.
Kwaliteitseis gendergelijkheid
We roepen de overheid op om de kwaliteitseis ‘Effecten op gendergelijkheid’ toe te passen en al haar bestaand en nieuw beleid te toetsen op hoe dit uitpakt voor zowel vrouwen als mannen.
Partner- en vaderschapsverlof uitbreiden naar 3 maanden
Geweld achter de voordeur aanpakken
7.2 Integratie zodat iedereen mee kan doen
Onze keuzes:
Investeren in gemengde wijken
Integratie heeft de meeste kans van slagen als mensen elkaar ontmoeten in de wijk waar ze wonen, op de school en de sportclub. Daarom gaan wij door met investeren in gemengde wijken met een scala aan woningen voor diverse groepen en in een toegankelijke openbare ruimte waar voor iedereen plek is. We investeren in gemengde en brede scholen, in sport, cultuur en verenigingen en in wijkvoorzieningen zoals bibliotheken (zie hoofdstukken 3 en 8).
Schoolvak burgerschap en sociale vaardigheden
Met dit vak creëren we nadrukkelijk aandacht voor de onderlinge verschillen en voor het besef van ‘eenheid in verscheidenheid’; iedereen is anders en daardoor is iedereen gelijk. Leraren worden daartoe geschoold. Hierbij hoort onlosmakelijk de ontwikkeling van sociale vaardigheden waarmee leerlingen beter leren de ander te begrijpen, bruggen te slaan en bewust te worden van vooroordelen.
Nieuwkomers leren Nederlands
Voor nieuwe Nederlanders begint integratie met de expliciete keuze voor een bestaan in Nederland. Daarvoor is het leren van de taal een eerste vereiste om mee te kunnen doen. Kennis van de taal maakt zelfstandig, geeft kansen en maakt het mogelijk om elkaar te ontmoeten en te leren kennen. Daarom investeren wij in het leren van de Nederlandse taal, passend bij het niveau dat iemand heeft. Inburgering voor mensen die asiel hebben gekregen wordt gratis. Het is in het belang van ons allemaal dat deze mensen zo snel mogelijk volledig kunnen meedraaien in de samenleving. Daarom willen we al op de azc’s beginnen met taalles.
Actief burgerschap bij nieuwkomers
Van nieuwkomers verwachten we wat we van elke Nederlander verwachten: dat je je best doet, dat je je gedraagt en dat je opkomt voor de vrijheden en grondrechten van een ander. We beschermen nieuwkomers tegen groepsdruk.
Werkplekken voor inburgeraars
Samen met bedrijven en organisaties organiseren we werkplekken voor inburgeraars. Werk is de beste kans om snel onderdeel van de samenleving te worden, en de taal te leren. De overheid gaat hierbij voorop.
Erkenning van buitenlandse diploma’s
Veel nieuwkomers zijn echte vakmensen, of hoogopgeleid. Toch erkent Nederland hun diploma niet. We willen voorkomen dat mensen functies krijgen die niet goed bij hen passen, of extra kosten maken voor opleidingen. We willen buitenlandse diploma’s sneller erkennen.
Inburgeringsonderwijs beter aansluiten op regulier onderwijs
De kwaliteit van en het slagingspercentage voor inburgering kan omhoog door het inburgeringsonderwijs beter aan te sluiten op het reguliere onderwijs. Bij voorkeur organiseren we het inburgeringsonderwijs op reguliere onderwijsinstellingen.
Frauderende taalbureaus pakken we aan
Taalbureaus die inburgeraars voor duizenden euro’s oplichten tolereren we niet. Gemeenten werken alleen nog samen met gecertificeerde taalbureaus.
Kinderen behoeden voor onverdraagzaam gedachtegoed
Wij willen actief ideeën en praktijken bestrijden die een open en diverse samenleving bedreigen. Samen met ouders, scholen en gezagdragers vormen we een pedagogische coalitie om kinderen te behoeden voor onverdraagzaam en discriminatoir gedachtegoed.
Vrijwilligerswerk stimuleren
Vrijwilligerswerk is van grote waarde voor de binding in de samenleving en voor persoonlijke ontwikkeling. Via vrijwilligerswerk kijken mensen naar elkaar om, ontmoeten ze anderen, leren ze nieuwe dingen en dragen ze bij aan een betere samenleving. Wij stimuleren vrijwilligerswerk door drempels weg te nemen. Dat kan onder meer door regels te versoepelen voor mensen die nu moeilijker vrijwilligerswerk kunnen doen zoals mensen met een uitkering en asielzoekers.
Portret: Mikal, 25 jaar
7.3 Geen ruimte voor racisme en discriminatie
Onze keuzes:
Normeren is niet vrijblijvend
Uitzendbureaus zonder serieus antidiscriminatiebeleid krijgen geen overheidsopdrachten. Woningbemiddelingsbureaus die geen serieus antidiscriminatiebeleid voeren verliezen hun vergunning.
Symbolen doen ertoe
Sinterklaas is een feest voor iedereen en dus zal Piet veranderen. Dat gebeurt gelukkig nu al. Onze kinderen kunnen die verandering aan en onze samenleving kan dat ook, zolang we ons maar in elkaar blijven verplaatsen.
Cultureel erfgoed
Het is belangrijk om scherp naar de geschiedenis te blijven kijken, ook naar de meest donkere bladzijden. Ons cultureel erfgoed, zoals standbeelden, museumstukken en programma’s bekijken we met een kritische bril en voorzien we van goede historische context. Ook vullen we ons straatbeeld aan met nieuwe historische figuren en straatnamen. Meer kennis van ons verleden – zowel de goede als slechte kanten – draagt bij aan wederzijds begrip.
Bestrijding van discriminatie en racisme vallen voortaan direct onder de premier
Dit is voortaan de taak van de premier zelf. Omdat het gaat om Artikel 1 van de Grondwet. Omdat het nodig is. Omdat het vrijwel alle andere portefeuilles raakt. Denk aan woondiscriminatie, arbeidsmarktdiscriminatie, discriminatie in het onderwijs en bij justitie en politie.
Er komt een staatscommissie institutioneel racisme
Deze commissie onderzoekt en adviseert over uitsluitingsmechanismes en institutioneel racisme. Ze kijkt naar schooladviezen, neemt sociale en fraudewetgeving onder de loep en bekijkt wat er kan verbeteren bij de politie, jeugdzorg en andere instanties.
Overheid leeft discriminatieverboden internationale verdragen na
Dat klinkt als een open deur, maar is noodzakelijk als je ziet dat de overheid bijvoorbeeld het Verdrag inzake het uitbannen van alle vormen van rassendiscriminatie onvoldoende naleeft. Black Lives Matter heeft weer laten zien dat het belangrijk is dat de overheid scherp toeziet op het discriminatieverbod.
Overheidsregistratie van persoonskenmerken aan banden
Burgers kunnen zelf bepalen hoe zij geregistreerd worden. Kenmerken als ‘migratieachtergrond’ en ‘geslacht’ worden alleen bijgehouden als dit een voordeel heeft voor de geregistreerde, zoals in de zorg. Dit geldt ook bij bedrijven en andere organisaties. De registratie van het geslacht verdwijnt van de identiteitskaart. Op het paspoort mogen mensen kiezen voor een X.
Excuses slavernij
De Nederlandse overheid maakt formele excuses voor haar rol in de slavernij en het koloniale verleden. Tegelijk mogen we allen de trots en vreugde voelen, en blijven herhalen, van onrecht dat wordt rechtgezet.
Keti Koti, 1 juli, de afschaffing van de slavernij, wordt een nationale (vrije) feestdag
Nationaal slavernijmuseum
Er komt voor 2025 een nationaal slavernijmuseum, dat leerlingen van alle middelbare schoolklassen in Nederland minstens eenmaal bezoeken.
Alle werknemers in de publieke sector krijgen een cursus omgaan met vooringenomenheid
In deze cursus ligt de nadruk op het herkennen van eigen vooroordelen en het zorgdragen voor gelijke behandeling in lastige situaties.
Bij politie en OM komt meer aandacht voor discriminatie, racisme, antisemitisme en moslimhaat
Mensen mogen niet worden gediscrimineerd. Dat betekent: aangiftes serieus nemen, zwaardere straffen voor geweld met een discriminerend motief en harder aanpakken van racisme en antisemitisme rond het voetbal. Ook het strafrecht is hierbij nodig. Voor de bestrijding van discriminatie willen we meer gespecialiseerde agenten en betere handhaving. Slachtoffers van discriminatie krijgen betere toegang tot de politie.
Achterstelling dubbele nationaliteit wegnemen
Een dubbele nationaliteit is geen teken dat je niet loyaal bent aan Nederland. Mensen die (soms gedwongen) een dubbele nationaliteit hebben lopen tegen praktische problemen aan. Die willen we wegnemen. Tegelijkertijd willen we mensen helpen die van hun dubbele nationaliteit afwillen.
Discriminatie wegens genderidentiteit, -expressie, geslachtskenmerken en seksuele gerichtheid wordt expliciet verboden.
Lokale convenanten
De gemeente maakt samen met werkgevers, onderwijs, politie en uitgaansgelegenheden afspraken om discriminatie uit te bannen.
Aanpak discriminatie op internet
Burgerschapsonderwijs
Bij burgerschapsonderwijs op scholen krijgen leerlingen voorlichting over alle vormen van discriminatie, moslimhaat en antisemitisme, de schade ervan en de ontoelaatbaarheid ervan.
Laagdrempelige, gespecialiseerde rechtshulp voor slachtoffers discriminatie
Slachtoffers van discriminatie kunnen daardoor makkelijker naar de rechter om te procederen voor straf of schadevergoeding.
Racisme behandelen als hate-crime
Hiermee verhogen we de straffen voor de daders. Politie en het Openbaar Ministerie krijgen meer armslag om daders van racisme en discriminatie op te sporen en te vervolgen.
Stevige handhaving op arbeidsmarktdiscriminatie
Of dit nu op leeftijd, geslacht, afkomst, handicap of seksuele geaardheid is. De capaciteit van de inspectiediensten gaat omhoog (zie hoofdstuk 1). De aangiftebereidheid vergroten we door inzichtelijk te maken dat het zin heeft om aangifte te doen. Er komt meer bewustwording op vooroordelen bij werkgevers en uitzendbureaus, het kabinet heeft een voortrekkersrol en geeft het goede voorbeeld. Er komt ‘naming and shaming’ van de ergste overtreders.
Onze gemeenschappelijke instituties zijn transparant over diversiteit
Instituties als de politie, het UWV, onderwijs- en zorginstellingen vormen een afspiegeling van de diversiteit van onze samenleving.
Keurmerk tegen discriminatie
Het is onacceptabel dat uitgaansgelegenheden en verenigingen mensen weigeren op basis van hun uiterlijk. Er komen laagdrempelige online meldpunten waarmee burgemeester en politie de overtreders kunnen aanpakken. Wie discrimineert, kan zijn exploitatievergunning verliezen. Naar Haags voorbeeld komt er een keurmerk tegen discriminatie. Daarmee maken bedrijven en horeca hun goede gedrag bekend aan het publiek.
Verplichte voorlichting over seksuele diversiteit en genderidentiteit in basis- en voorgezet onderwijs en op lerarenopleidingen
We stimuleren GSA’s (Gender and sexuality alliances) op scholen. Daarbij werken we samen met het COC. Er komt een scherpe controle op naleving van de voorlichting over seksuele diversiteit en het signaleren van pestgedrag op alle scholen. Dit is een onderdeel van de lerarenopleiding.
Pestgedrag tegen nieuwe Nederlanders, LHBTI’s, moslims, of wie dan ook effectiever aanpakken
Dat kan bijvoorbeeld door burgemeesters toe te staan om sneller een pester uit huis te plaatsen of een buurtverbod in te stellen.
Voor dialoog is kennis en contact essentieel
Om vooroordelen te bestrijden organiseren instellingen als het COC (voor vrijheid, tegen homodiscriminatie), Anne Frankhuis (voor gelijkheid, tegen antisemitisme) en NiNsee (over het slaverijverleden) gesprekken en ontmoetingen.
LHBTI’s voelen zich veilig bij de politie
Daarbij hoort goed aangifte kunnen doen van geweld en discriminatie, en serieus genomen worden. Roze in Blauw blijft bestaan. De politieacademie besteedt meer aandacht aan discriminatie van en geweld tegen LHBTI’s.
Meldpunt racisme voor werk- en stagebemiddelaars
Portret: Marloes, 30 jaar
7.4 Aanpakken buitensporig geweld
Onze keuzes:
Geen etnisch profileren
Etnisch profileren ondermijnt het vertrouwen in de rechtsstaat en wordt daarom te allen tijde tegengegaan. Bewustwording en training helpen daarbij.
Bestrijden van discriminatie en racisme is prioriteit
Rechts-extremisme en jihadistisch terrorisme
Rechts-extremisten vinden elkaar internationaal steeds makkelijker. Dat baart zorgen. Ook de dreiging van jihadistische terrorisme blijft een reëel gevaar. Inlichtingendiensten in Europa werken beter samen om een steviger vuist te maken tegen internationale onveiligheid.
Vroeg herkennen radicaliserende jongeren
We ondersteunen ouders, docenten en jongerenwerkers bij het herkennen én voorkomen van radicalisering onder jongeren. Zo ontstaat een nieuwe generatie jongeren die niet vatbaar is voor achterdochtige complottheorieën, theologische ontsporingen en politieke machtsfantasieën. Betrokkenheid bij onze democratie en rechtsstaat zorgt dat jongeren deze waanideeën beter kunnen weerstaan.
7.5 Een sterke en daadkrachtige democratie
Onze keuzes:
Pal staan voor democratie en rechtsstaat
De PvdA staat pal voor, naast en achter alle bestuurders, politici, journalisten, opiniemakers, cartoonisten, kunstenaars en alle anderen die zich inzetten voor onze vrijheden en democratische verworvenheden. We buigen niet voor onderdrukking en ondermijning, van wie of waar dan ook.
Extra stembussen en vroegstemmen
Het vertegenwoordigende systeem in Nederland werkt niet voor iedereen even goed. De vertegenwoordiging van sommige groepen, waaronder praktisch opgeleiden, blijft in Nederland achter. Hun opvattingen worden aantoonbaar slechter vertolkt in het parlement en beleidskeuzes vallen vaker in hun nadeel uit. Dit vinden wij onverteerbaar, omdat het haaks staat op het idee van een democratie waarin de stem van iedereen telt. Om ondervertegenwoordigde groepen beter bij politieke besluitvorming te betrekken willen wij onder meer extra stembussen plaatsen op plekken die makkelijk toegankelijk zijn voor groepen die de gang naar de stembus nu nog niet massaal weten te vinden. Ook willen we vroegstemmen mogelijk maken, zodat meer mensen hun stem kunnen uitbrengen.
Een bindend correctief referendum voor nationale wetgeving
Wij vinden het belangrijk dat alle burgers ook tussentijds invloed kunnen uitoefenen. Democratie is immers meer dan eens per vier jaar een stem uitbrengen. Als mensen van mening zijn dat een overheidsbesluit verkeerd is, dan moeten zij de mogelijkheid hebben om dit besluit tegen te houden of terug te draaien in een referendum zoals voorgesteld in het rapport van de commissie Remkes.. Zo kunnen mensen zich tussen twee parlementsverkiezingen uitspreken over een genomen overheidsbesluit.
Tweede lezing grondwetswijziging behandelen in verenigde vergadering parlement
Dit versnelt een grondwetswijziging zonder aantasting van het primaat van de Staten-Generaal.
Digitaal stemmen
Voorkeurstemmen wegen zwaarder bij nationale verkiezingen
We willen de individuele component van ons kiesstelsel vergroten door voorkeurstemmen zwaarder te laten wegen. Dit geeft de stem van de kiezer een groter gewicht, maar vraagt wel om een goede regeling van de financiële transparantie van individuele voorkeurscampagnes.
Een alternatief voor het botte instrument van verwerpen door de Eerste Kamer
We onderzoeken de mogelijkheid de Eerste Kamer terugzendrecht te geven. Dat is de bevoegdheid om wetsvoorstellen in gewijzigde vorm terug te zenden naar de Tweede Kamer.
Jongeren meer betrekken, stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar
Jongeren zijn onvoldoende vertegenwoordigd door het parlement. Het is belangrijk dat zij toegang hebben tot democratische besluitvorming. Jongeren krijgen daarom een versterkte positie en meer inspraakmogelijkheden. Dankzij goed burgerschapsonderwijs zijn jongeren in staat om te stemmen. De kans is groter dat zij hun hele leven blijven stemmen als zij al op vroege leeftijd in aanraking komen met democratische besluitvorming. Daarom verlagen wij de stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar.
Kennis over rechtsstaat via onderwijs vergroten
Kennis over het functioneren van de democratische rechtsstaat is voor iedereen van belang, voor zowel individuele burgers als voor het functioneren van de democratische rechtsstaat in zijn geheel. Momenteel is deze kennis ongelijk verdeeld. Daarom versterken wij de kennis over de democratische rechtsstaat in Nederland, onder meer via het onderwijs.
Versneld invoeren generatietoets
De generatietoets geeft jongeren meer inspraak bij nieuwe wet- en regelgeving. Bij onderwijs, arbeid, wonen en klimaat is het van belang het perspectief van jongeren extra te belichten.
Transparantie politieke partijen
Politieke partijen zijn onmisbaar in een democratie. Zij maken het mogelijk dat kiezers iets te kiezen hebben. Het is wel van belang dat partijen transparant zijn over hun financiën en wijze van campagne voeren. Financiering van politieke partijen of campagnes vanuit het buitenland wordt verboden. Zie hoofdstuk 9. Er komt een wettelijke plicht voor politieke partijen en digitale platforms om openheid te verschaffen over de digitale instrumenten die zij inzetten tijdens politieke campagnes.
Verankeren bestuurders
De burgemeester en de commissaris van de koning worden gekozen door respectievelijk de gemeenteraad en provinciale staten. Hiermee zijn deze bestuurders verankerd in ons democratische systeem, waarin het primaat blijft bij de volksvertegenwoordiging.
Collectief burgerschap
Burgers willen invloed uitoefenen op hun eigen leefomgeving. Zij weten vaak zelf het beste wat er in hun eigen omgeving speelt en bedenken zelf oplossingen voor bijvoorbeeld het in stand houden van lokale voorzieningen en de vergroening van wijken. Daarom stimuleren wij binnen democratische kaders collectief burgerschap. Er komt meer ruimte voor burgerinitiatieven op allerlei niveaus, met als belangrijkste uitgangspunt dat iedereen mee kan doen. Er komt specifieke aandacht voor initiatieven op buurt- en wijkniveau. Burgers die zelf niet goed in staat zijn om zich te organiseren krijgen ondersteuning.
Wederzijdse, constructieve samenwerking met Caribisch Nederland en de autonome landen binnen het Koninkrijk
We werken samen, in het besef van onze verbondenheid, met waardering voor de verschillen. Inspraak voor de inwoners is belangrijk. We versterken de democratische inbreng van de eilanden Bonaire, St. Eustatius en Saba door hun vertegenwoordigers spreekrecht te geven in de Tweede Kamer bij wetten die hen aangaan. De registratieverplichting bij verkiezingen komt te vervallen voor de inwoners van Curaçao, Aruba en Sint Maarten.
Een goed functionerende rechtsstaat op de eilanden
Dat is een voorwaarde voor goede samenwerking en het verbeteren van de situatie op de eilanden.
We steunen Caribisch Nederland en de autonome landen in geval van nood
Armoedebestrijding met aandacht voor kinderen
We maken van armoedebestrijding prioriteit, zodat huur en boodschappen weer betaalbaar worden. Daarbij is er speciale aandacht voor de positie van kinderen.
We beschermen de prachtige natuur en zetten in op duurzaam toerisme
Gevolgen klimaatverandering
Klimaatverandering zal grote gevolgen hebben voor Caribisch Nederland en de autonome landen. We investeren in klimaatadaptatie en duurzame energie op de eilanden.