Ons plan voor een saamhorig Nederland
Onze standpunten

7. Ons plan voor een saamhorig Nederland

Jezelf mogen zijn. Je thuis kunnen voelen in je eigen buurt.

Zien dat je dochter zich fijn en veilig beweegt over straat zoals zij dat wil: alleen, hand in hand met haar vriendin, of met een hoofddoek. Dat je je talenten kunt ontdekken en ontplooien. Het vertrouwen dat iedereen gelijk wordt behandeld, dat er gelijke rechten en kansen zijn, dat je met elkaar eerlijk kunt delen in voorspoed en dat je elkaar steunt als het tegenzit. Dit is alleen mogelijk in een samenleving waar we tegenstellingen overbruggen, vertrouwen hebben, ons verplaatsen in een ander en willen investeren in elkaar.

Toch zien we scheidslijnen dwars door de samenleving. Verschillen tussen rijk en arm, stad en platteland, gezond en ziek en jong en oud dreigen steeds groter te worden. Laten we daarom stoppen te accepteren dat jijzelf of de buurman teruggebracht wordt tot het keppeltje of de hoofddoek die je draagt. Het is te schraal mensen tot consument te reduceren op een wereldwijde markt. Het is te bekrompen mensen op te sluiten in religie of afkomst. We mogen ons niet laten beperken tot een enkel belang, een etniciteit, een identiteit. Voor discriminatie en racisme is geen ruimte. We willen een democratie waarin iedereen meetelt.

In een vrije samenleving die door diversiteit en veelkleurigheid wordt gekenmerkt, waarin vele geluiden en tegengeluiden hoorbaar zijn en waarin verschillende krachten en tegenkrachten op elkaar inwerken, is de behoefte aan verbinding groot. Wij kiezen voor een inclusieve samenleving waarin we omkijken naar elkaar, waarin we kunnen omgaan met verschillen en we weerbaar zijn in een wereld die steeds sneller verandert. Dat betekent dat we kijken naar wat ons bindt in plaats van wat ons verdeelt. Juist die inclusieve samenleving vraagt extra aandacht voor de collectieve belangen van mensen die het vertrouwen in diezelfde samenleving dreigen te verliezen.

Het verbinden van groepen, het bundelen van krachten, het delen van risico's: het zorgt voor een fijnere samenleving en het is de manier om mensen meer zekerheid over huis, baan, zorg en pensioen te geven. De keuzes die wij maken voor een inclusieve samenleving zijn op vele plekken terug te vinden in dit programma. Bij de aanpak van discriminatie bij het vinden van een baan en een woning zoals in hoofdstukken 1 en 4, met gelijke kansen in het onderwijs zoals in hoofdstuk 3, met zorg die niet afhankelijk mag zijn van de dikte van je portemonnee zoals in hoofdstuk 2 en ga zo maar door.

Wij kiezen voor een samenleving waar iedereen er zeker van kan zijn dat je jezelf mag zijn. Voor het recht van vrouwen op zelfbeschikking over hun leven en lichaam. Voor de gelijke behandeling van man en vrouw, hetero en homo, trans en queer. Voor de vrijheid van meningsuiting. Voor de vrijheid om te geloven wat je wilt, zolang we ook samen streven naar emancipatie, gelijkwaardigheid en de vrijheid van een ander.

Ons plan bestaat uit de volgende punten:

7.1 Emancipatie met gelijke kansen voor iedereen

Mensen moeten hun eigen keuzes kunnen maken, hun talenten kunnen ontwikkelen en zichzelf kunnen ontplooien.

Sociaaldemocraten hebben altijd geknokt voor gelijke rechten en kansen voor iedereen; voor het stemrecht van vrouwen, voor LHBTI-rechten, fundamentele burgerrechten voor iedereen. Mensen moeten de kans krijgen om te bouwen aan het leven dat zij voor ogen hebben.

Onze strijd voor gelijke rechten en kansen is nooit klaar. Hoe bouw je je bestaan op als je achternaam ervoor zorgt dat je niet wordt uitgenodigd voor een sollicitatie of een huisbezichtiging? Hoe bouw je je bestaan op als je niet het gevoel hebt dat je jezelf mag zijn? Hoe bouw je aan je bestaan als je minder verdient dan een collega, alleen maar omdat je vrouw bent? Hoe vrij voelt je schoolkeuze als je niet welkom bent met een hoofddoek of een keppeltje, of juist alleen maar welkom bent met een hoofddoek of een keppeltje.

Het is onze opdracht om structuren die emancipatie belemmeren te doorbreken. Iedereen moet gestimuleerd en gemotiveerd worden zichzelf te ontplooien. Iedereen heeft recht op eerlijke kansen. Of dit nou minderheden, LHBTI’s, kinderen, ouderen, mensen met een beperking of mensen in een kwetsbare positie door afhankelijkheidsrelaties of schulden zijn. Wij zetten ons ervoor in dat iedereen mee kan doen.

Onze keuzes:

Gelijke beloning van vrouwen en mannen

Vrouwen verdienen in Nederland nog steeds 15 procent minder per uur dan mannen. Dat komt neer op €300.000,- in een werkend leven. Deze loonkloof neemt ieder jaar iets af, maar als we in het huidige tempo doorgaan is deze pas in 2050 gedicht. Dat is onacceptabel. We verplichten werkgevers om vrouwen en mannen hetzelfde te betalen voor hetzelfde werk.

Minimaal 30 procent vrouwen in top bedrijfsleven

Nog steeds worden te veel hoge posities vervuld door witte mannen. Dat moet anders. Zachte maatregelen hebben niet gewerkt, het is tijd voor harde afspraken. Het SER-Advies ‘Diversiteit in de top, tijd voor versnelling’ moet integraal worden overgenomen, met bij de grootste bedrijven een quotum van 30 procent voor vrouwen aan de top. Er komt een wet om dat doel af te dwingen. Een quotum van 30 procent is het minimum om stappen te zetten op de korte termijn, de uiteindelijke ambitie is een gelijke afspiegeling. In de politiek geeft de PvdA het goede voorbeeld met een diverse kandidatenlijst.

Vrij van groepsdruk

Iedereen heeft de vrijheid zich te ontworstelen aan (religieuze) groepsdruk.

Seksuele intimidatie wordt wettelijk strafbaar

Iedereen in Nederland kan zich vrij op straat of in de digitale wereld begeven. Seksuele intimidatie verhindert dat. Het Wetboek van Strafrecht voorziet niet in adequate strafbaarstelling. Dat verandert.

Er komt een Nationaal Actieplan tegen Seksueel Geweld

LHBTI-rechten worden definitief verankerd in artikel 1 van de Grondwet

Er komt een wet voor meer-ouderschap, meer-oudergezag en draagmoederschap. Er komt een verbod op “homogenezing”. Homoseksualiteit is geen aandoening waarvan je genezen zou moeten worden. De strijd voor meer acceptatie van en veiligheid voor leden van de LHBTI-gemeenschap is helaas nog lang niet gestreden. Binnen politie- en lerarenopleidingen komt meer aandacht voor LHBTI.

Recht op transitieverlof

Transpersonen die werken bij de overheid of bij semi-publieke organisaties krijgen recht op transitieverlof, bijvoorbeeld voor medische bezoeken. Met sociale partners stimuleren we het recht hierop bij andere werkgevers.

Betere zorg voor transpersonen

Betere zorg voor transpersonen en een einde aan de wachtlijsten.

Zelfdoding onder LHBTI’s voorkomen

LHBTI’s zijn gemiddeld minder gelukkig, en zelfdoding komt vaker voor. Programma’s om zelfdoding te voorkomen en te werken aan een betere mentale gezondheid worden voortgezet. We bevorderen kennis over en onderzoek naar de positie van LHBTI’s.

Voor vrouwenparen en single vrouwen met kinderwens blijven behandelingen vergoed

Einde aan discriminatie van homomannen die bloed willen doneren

Of je bloed mag doneren wordt bepaald op basis van risicovol gedrag, niet op basis van wie je houdt.

Volwaardig meedoen voor alle vrouwen

Nog steeds leven er vrouwen (gedwongen) in afzondering. We willen dat zij volwaardig mee kunnen doen. Voor vrouwen met een afstand tot werk moet extra ondersteuning komen.

Stereotypering tegengaan

Stereotypes kunnen leiden tot vooroordelen, tot discriminatie en uitsluiting. Daarom willen wij stereotypering in al zijn vormen tegengaan, bijvoorbeeld in schoolboeken of overheidsinformatie.

Kwaliteitseis gendergelijkheid

We roepen de overheid op om de kwaliteitseis ‘Effecten op gendergelijkheid’ toe te passen en al haar bestaand en nieuw beleid te toetsen op hoe dit uitpakt voor zowel vrouwen als mannen.

Partner- en vaderschapsverlof uitbreiden naar 3 maanden

Zie hoofdstuk 1.

Geweld achter de voordeur aanpakken

Geweld hoort nergens thuis. Daarom komt er een Nationaal Rapporteur Geweld achter de Voordeur. Het melden van geweld maken wij laagdrempeliger en vervolging eenvoudiger. Voor slachtoffers komt er meer opvangcapaciteit.

7.2 Integratie zodat iedereen mee kan doen

In Nederland kan iedereen volwaardig mee doen in de samenleving.

Nederland is een open en diverse samenleving, waarin iedereen zich naar wens kan ontplooien. Diversiteit en verscheidenheid maken ons land mooier en rijker, maar vragen ook dat we ons extra inspannen om te zorgen dat we niet tegenover elkaar komen te staan. Iedere Nederlander heeft dezelfde rechten en plichten, of jij of je ouders hier nou geboren zijn of niet. Integratie betekent dan ook samen leren leven. Daarbij verwachten wij van nieuwkomers hetzelfde als wat we van alle Nederlanders verwachten: je best doen, je gedragen en opkomen voor de vrijheid van anderen.

Een samenleving waarin iedereen kan meedoen ontstaat niet vanzelf. Dat zien we helaas ook. Nederlanders met een migratieachtergrond vallen nog steeds vaker uit op school dan gemiddeld, zijn vaker werkloos en vaker afhankelijk van een uitkering.
In ons Nederland bouwt iedereen mee aan een gezamenlijke toekomst. Natuurlijk door zich te houden aan de wetten en de regels. Maar ook door als burger actief mee te doen, de taal te spreken, te leren en te werken. Als niemand aan de kant blijft staan, zorgen we sam

Onze keuzes:

Investeren in gemengde wijken

Integratie heeft de meeste kans van slagen als mensen elkaar ontmoeten in de wijk waar ze wonen, op de school en de sportclub. Daarom gaan wij door met investeren in gemengde wijken met een scala aan woningen voor diverse groepen en in een toegankelijke openbare ruimte waar voor iedereen plek is. We investeren in gemengde en brede scholen, in sport, cultuur en verenigingen en in wijkvoorzieningen zoals bibliotheken (zie hoofdstukken 3 en 8).

Schoolvak burgerschap en sociale vaardigheden

Met dit vak creëren we nadrukkelijk aandacht voor de onderlinge verschillen en voor het besef van ‘eenheid in verscheidenheid’; iedereen is anders en daardoor is iedereen gelijk. Leraren worden daartoe geschoold. Hierbij hoort onlosmakelijk de ontwikkeling van sociale vaardigheden waarmee leerlingen beter leren de ander te begrijpen, bruggen te slaan en bewust te worden van vooroordelen.

Nieuwkomers leren Nederlands

Voor nieuwe Nederlanders begint integratie met de expliciete keuze voor een bestaan in Nederland. Daarvoor is het leren van de taal een eerste vereiste om mee te kunnen doen. Kennis van de taal maakt zelfstandig, geeft kansen en maakt het mogelijk om elkaar te ontmoeten en te leren kennen. Daarom investeren wij in het leren van de Nederlandse taal, passend bij het niveau dat iemand heeft. Inburgering voor mensen die asiel hebben gekregen wordt gratis. Het is in het belang van ons allemaal dat deze mensen zo snel mogelijk volledig kunnen meedraaien in de samenleving. Daarom willen we al op de azc’s beginnen met taalles.

Actief burgerschap bij nieuwkomers

Van nieuwkomers verwachten we wat we van elke Nederlander verwachten: dat je je best doet, dat je je gedraagt en dat je opkomt voor de vrijheden en grondrechten van een ander. We beschermen nieuwkomers tegen groepsdruk.

Werkplekken voor inburgeraars

Samen met bedrijven en organisaties organiseren we werkplekken voor inburgeraars. Werk is de beste kans om snel onderdeel van de samenleving te worden, en de taal te leren. De overheid gaat hierbij voorop.

Erkenning van buitenlandse diploma’s

Veel nieuwkomers zijn echte vakmensen, of hoogopgeleid. Toch erkent Nederland hun diploma niet. We willen voorkomen dat mensen functies krijgen die niet goed bij hen passen, of extra kosten maken voor opleidingen. We willen buitenlandse diploma’s sneller erkennen.

Inburgeringsonderwijs beter aansluiten op regulier onderwijs

De kwaliteit van en het slagingspercentage voor inburgering kan omhoog door het inburgeringsonderwijs beter aan te sluiten op het reguliere onderwijs. Bij voorkeur organiseren we het inburgeringsonderwijs op reguliere onderwijsinstellingen.

Frauderende taalbureaus pakken we aan

Taalbureaus die inburgeraars voor duizenden euro’s oplichten tolereren we niet. Gemeenten werken alleen nog samen met gecertificeerde taalbureaus.

Kinderen behoeden voor onverdraagzaam gedachtegoed

Wij willen actief ideeën en praktijken bestrijden die een open en diverse samenleving bedreigen. Samen met ouders, scholen en gezagdragers vormen we een pedagogische coalitie om kinderen te behoeden voor onverdraagzaam en discriminatoir gedachtegoed.

Vrijwilligerswerk stimuleren

Vrijwilligerswerk is van grote waarde voor de binding in de samenleving en voor persoonlijke ontwikkeling. Via vrijwilligerswerk kijken mensen naar elkaar om, ontmoeten ze anderen, leren ze nieuwe dingen en dragen ze bij aan een betere samenleving. Wij stimuleren vrijwilligerswerk door drempels weg te nemen. Dat kan onder meer door regels te versoepelen voor mensen die nu moeilijker vrijwilligerswerk kunnen doen zoals mensen met een uitkering en asielzoekers.

Portret: Mikal, 25 jaar

“Iedereen verdient een eerlijke kans, op basis van hun eigen talent”

 

Mikal, 25 jaar, woont in Den Haag, Zuid-Holland.

“Dertig jaar geleden vluchten mijn ouders uit Eritrea naar Nederland. Democratie en vrede zijn voor mij - als kind van oorlogsvluchtelingen - dan ook nooit vanzelfsprekend geweest. Mijn ouders kwamen terecht in Haarlem. Ze kregen een kans om een veilig leven op te bouwen en daar waren ze dankbaar voor.

Ze spoorden mij en mijn zusje aan om er wat van te maken. Ik ben door mijn ouders opgevoed met het idee dat je hard moet werken, én dat je met hard werken alles kunt bereiken. Dat als mensen zeggen dat je iets niet kunt, je je stinkende best doet om hen het tegendeel te bewijzen. Maar hoe ouder ik werd - en hoe beter het met mij ging in het leven - hoe meer ik besefte dat hard werken en talent, niet per definitie tot succes leiden.

Ik heb hard gewerkt, maar ik heb ook heel veel geluk gehad. Er zijn duizenden anderen die net zo hard of zelfs harder gewerkt hebben. En hoe gek dat ook klinkt, dat maakt me boos: geluk mag niet bepalen of je eerlijke kansen krijgt op school, je genoeg hulp krijgt om vooruit te komen, of een kans krijgt op een baan/stage.

Ik kan het niet verkroppen dat je, in een land als Nederland, soms nog steeds mazzel moet hebben. Met de postcode waar je woont, met de kleur van je huid, je geloof, het inkomen van je ouders, noem maar op. En dat je daarom een fijner leven kan hebben dan een ander.

Ik geloof in een samenleving waar mensen op basis van hun talent een eerlijke kans krijgen, en dat we mensen vooruit helpen die het moeilijk hebben. Aan zo’n samenleving moeten we als land blijven werken.”

7.3 Geen ruimte voor racisme en discriminatie

Discriminatie, uitsluiting en racisme horen niet in onze samenleving thuis.

Toch voelen veel mensen dagelijks de pijn van alledaags racisme, onrecht en uitsluiting. Ook in ons land bestaat discriminatie en racisme. Van ‘grapjes’ in de sportkantine tot giftige teksten van politici. Van een Belastingdienst die discrimineert op basis van afkomst tot werkgevers die afwijzen op basis van achternaam. Het is inspirerend om te zien dat een heel groot deel van de samenleving er genoeg van heeft. De haat moet stoppen. Het is klaar, het is tijd voor een Nederland waar iedereen gelijk is.

De PvdA staat naast individuen en minderheden die zich uitspreken tegen discriminatie, uitsluiting en racisme. Voor iedereen moet er ruimte zijn om je mening te uiten zonder bedreigingen of verdere uitsluiting, juist ook als de meerderheid het er niet mee eens is. Voor ieder van ons is er de verantwoordelijkheid om je op te treden tegen institutioneel racisme, xenofobie, machtsmisbruik en discriminatie.

Onze keuzes:

Normeren is niet vrijblijvend

Uitzendbureaus zonder serieus antidiscriminatiebeleid krijgen geen overheidsopdrachten. Woningbemiddelingsbureaus die geen serieus antidiscriminatiebeleid voeren verliezen hun vergunning.

Symbolen doen ertoe

Sinterklaas is een feest voor iedereen en dus zal Piet veranderen. Dat gebeurt gelukkig nu al. Onze kinderen kunnen die verandering aan en onze samenleving kan dat ook, zolang we ons maar in elkaar blijven verplaatsen.

Cultureel erfgoed

Het is belangrijk om scherp naar de geschiedenis te blijven kijken, ook naar de meest donkere bladzijden. Ons cultureel erfgoed, zoals standbeelden, museumstukken en programma’s bekijken we met een kritische bril en voorzien we van goede historische context. Ook vullen we ons straatbeeld aan met nieuwe historische figuren en straatnamen. Meer kennis van ons verleden – zowel de goede als slechte kanten – draagt bij aan wederzijds begrip.

Bestrijding van discriminatie en racisme vallen voortaan direct onder de premier

Dit is voortaan de taak van de premier zelf. Omdat het gaat om Artikel 1 van de Grondwet. Omdat het nodig is. Omdat het vrijwel alle andere portefeuilles raakt. Denk aan woondiscriminatie, arbeidsmarktdiscriminatie, discriminatie in het onderwijs en bij justitie en politie.

Er komt een staatscommissie institutioneel racisme

Deze commissie onderzoekt en adviseert over uitsluitingsmechanismes en institutioneel racisme. Ze kijkt naar schooladviezen, neemt sociale en fraudewetgeving onder de loep en bekijkt wat er kan verbeteren bij de politie, jeugdzorg en andere instanties.

Overheid leeft discriminatieverboden internationale verdragen na

Dat klinkt als een open deur, maar is noodzakelijk als je ziet dat de overheid bijvoorbeeld het Verdrag inzake het uitbannen van alle vormen van rassendiscriminatie onvoldoende naleeft. Black Lives Matter heeft weer laten zien dat het belangrijk is dat de overheid scherp toeziet op het discriminatieverbod.

Overheidsregistratie van persoonskenmerken aan banden

Burgers kunnen zelf bepalen hoe zij geregistreerd worden. Kenmerken als ‘migratieachtergrond’ en ‘geslacht’ worden alleen bijgehouden als dit een voordeel heeft voor de geregistreerde, zoals in de zorg. Dit geldt ook bij bedrijven en andere organisaties. De registratie van het geslacht verdwijnt van de identiteitskaart. Op het paspoort mogen mensen kiezen voor een X.

Excuses slavernij

De Nederlandse overheid maakt formele excuses voor haar rol in de slavernij en het koloniale verleden. Tegelijk mogen we allen de trots en vreugde voelen, en blijven herhalen, van onrecht dat wordt rechtgezet.

Keti Koti, 1 juli, de afschaffing van de slavernij, wordt een nationale (vrije) feestdag

Om de slavernij te herdenken en de afschaffing ervan te vieren.

Nationaal slavernijmuseum

Er komt voor 2025 een nationaal slavernijmuseum, dat leerlingen van alle middelbare schoolklassen in Nederland minstens eenmaal bezoeken.

Alle werknemers in de publieke sector krijgen een cursus omgaan met vooringenomenheid

In deze cursus ligt de nadruk op het herkennen van eigen vooroordelen en het zorgdragen voor gelijke behandeling in lastige situaties.

Bij politie en OM komt meer aandacht voor discriminatie, racisme, antisemitisme en moslimhaat

Mensen mogen niet worden gediscrimineerd. Dat betekent: aangiftes serieus nemen, zwaardere straffen voor geweld met een discriminerend motief en harder aanpakken van racisme en antisemitisme rond het voetbal. Ook het strafrecht is hierbij nodig. Voor de bestrijding van discriminatie willen we meer gespecialiseerde agenten en betere handhaving. Slachtoffers van discriminatie krijgen betere toegang tot de politie.

Achterstelling dubbele nationaliteit wegnemen

Een dubbele nationaliteit is geen teken dat je niet loyaal bent aan Nederland. Mensen die (soms gedwongen) een dubbele nationaliteit hebben lopen tegen praktische problemen aan. Die willen we wegnemen. Tegelijkertijd willen we mensen helpen die van hun dubbele nationaliteit afwillen.

Discriminatie wegens genderidentiteit, -expressie, geslachtskenmerken en seksuele gerichtheid wordt expliciet verboden.

Dit komt in het Wetboek van Strafrecht.

Lokale convenanten

De gemeente maakt samen met werkgevers, onderwijs, politie en uitgaansgelegenheden afspraken om discriminatie uit te bannen.

Aanpak discriminatie op internet

Het internet is onze openbare ruimte, waar iedere vorm van discriminatie ontoelaatbaar is.

Burgerschapsonderwijs

Bij burgerschapsonderwijs op scholen krijgen leerlingen voorlichting over alle vormen van discriminatie, moslimhaat en antisemitisme, de schade ervan en de ontoelaatbaarheid ervan.

Laagdrempelige, gespecialiseerde rechtshulp voor slachtoffers discriminatie

Slachtoffers van discriminatie kunnen daardoor makkelijker naar de rechter om te procederen voor straf of schadevergoeding.

Racisme behandelen als hate-crime

Hiermee verhogen we de straffen voor de daders. Politie en het Openbaar Ministerie krijgen meer armslag om daders van racisme en discriminatie op te sporen en te vervolgen.

Stevige handhaving op arbeidsmarktdiscriminatie

Of dit nu op leeftijd, geslacht, afkomst, handicap of seksuele geaardheid is. De capaciteit van de inspectiediensten gaat omhoog (zie hoofdstuk 1). De aangiftebereidheid vergroten we door inzichtelijk te maken dat het zin heeft om aangifte te doen. Er komt meer bewustwording op vooroordelen bij werkgevers en uitzendbureaus, het kabinet heeft een voortrekkersrol en geeft het goede voorbeeld. Er komt ‘naming and shaming’ van de ergste overtreders.

Onze gemeenschappelijke instituties zijn transparant over diversiteit

Instituties als de politie, het UWV, onderwijs- en zorginstellingen vormen een afspiegeling van de diversiteit van onze samenleving.

Keurmerk tegen discriminatie

Het is onacceptabel dat uitgaansgelegenheden en verenigingen mensen weigeren op basis van hun uiterlijk. Er komen laagdrempelige online meldpunten waarmee burgemeester en politie de overtreders kunnen aanpakken. Wie discrimineert, kan zijn exploitatievergunning verliezen. Naar Haags voorbeeld komt er een keurmerk tegen discriminatie. Daarmee maken bedrijven en horeca hun goede gedrag bekend aan het publiek.

Verplichte voorlichting over seksuele diversiteit en genderidentiteit in basis- en voorgezet onderwijs en op lerarenopleidingen

We stimuleren GSA’s (Gender and sexuality alliances) op scholen. Daarbij werken we samen met het COC. Er komt een scherpe controle op naleving van de voorlichting over seksuele diversiteit en het signaleren van pestgedrag op alle scholen. Dit is een onderdeel van de lerarenopleiding.

Pestgedrag tegen nieuwe Nederlanders, LHBTI’s, moslims, of wie dan ook effectiever aanpakken

Dat kan bijvoorbeeld door burgemeesters toe te staan om sneller een pester uit huis te plaatsen of een buurtverbod in te stellen.

Voor dialoog is kennis en contact essentieel

Om vooroordelen te bestrijden organiseren instellingen als het COC (voor vrijheid, tegen homodiscriminatie), Anne Frankhuis (voor gelijkheid, tegen antisemitisme) en NiNsee (over het slaverijverleden) gesprekken en ontmoetingen.

LHBTI’s voelen zich veilig bij de politie

Daarbij hoort goed aangifte kunnen doen van geweld en discriminatie, en serieus genomen worden. Roze in Blauw blijft bestaan. De politieacademie besteedt meer aandacht aan discriminatie van en geweld tegen LHBTI’s.

Meldpunt racisme voor werk- en stagebemiddelaars

Medewerkers van werk- en stagebemiddelaars worden verplicht om uitlatingen die neigen naar discriminatie en uitsluiting te melden bij antidiscriminatie-voorzieningen van de gemeente.

Portret: Marloes, 30 jaar

“Een veilige leefomgeving zou voor iedereen vanzelfsprekend moeten zijn. Dus ook voor LHBTI’s.”

 

Marloes, 30 jaar, woont in Amsterdam, Noord-Holland.

“Twee jaar geleden woonde ik dolgelukkig samen met mijn vriendin. Het geluk werd al snel verstoord, nadat een buurman bij ons aanbelde om te vertellen dat ‘een lesbisch stel niet welkom was in zijn straat’. Regelmatig kregen we nare verwensingen te horen zodra we de voordeur uit waren. Pogingen om erover in gesprek te gaan, verliepen moeizaam.

We kregen het advies om aangifte te doen, bij Roze in Blauw van de politie. Door melding te maken kan de politie gerichter hulp bieden en slachtoffers beter ondersteunen. Die drempel is vaak erg hoog - en bij ons ook - uit angst dat de situatie verder zal escaleren. Toch is het erg belangrijk om actie te ondernemen. Het is de enige manier om zichtbaar te maken hoe vaak discriminatie en geweld voorkomt, en waar.

Veel mensen uit de regenbooggemeenschap doen om diverse redenen juist wel of geen aangifte. Daarom reisde ik het afgelopen jaar door Nederland, om slachtoffers van anti-LHBTQI geweld en discriminatie te interviewen. Die gesprekken zijn leerzaam, aangrijpend en vaak zeer emotioneel. Mijn doel is om een effectievere aanpak te stimuleren en te faciliteren. Niet óver, met juist mét slachtoffers in gesprek. Want een veilige leefomgeving zou voor iedereen vanzelfsprekend moeten zijn.”

7.4 Aanpakken buitensporig geweld

'I can’t breathe.' De tragische dood van George Floyd in de Verenigde Staten heeft ook in Nederland veel teweeggebracht.

Zijn laatste woorden hoorden en zagen we overal en werden een roep om verandering, om een einde te maken aan racisme, onrechtvaardigheid, raciale ongelijkheid en segregatie. Natuurlijk, Nederland is Amerika niet, maar iedereen die denkt dat dit niet ook over ons gaat heeft het mis. Het is makkelijk om racisme in een ander land te veroordelen, maar we moeten ook naar onszelf kijken en institutioneel racisme, xenofobie, machtsmisbruik en discriminatie herkennen en aanpakken.

Onze keuzes:

Geen etnisch profileren

Etnisch profileren ondermijnt het vertrouwen in de rechtsstaat en wordt daarom te allen tijde tegengegaan. Bewustwording en training helpen daarbij.

Bestrijden van discriminatie en racisme is prioriteit

Wij beoordelen mensen op hun daden en niet op hun afkomst.

Rechts-extremisme en jihadistisch terrorisme

Rechts-extremisten vinden elkaar internationaal steeds makkelijker. Dat baart zorgen. Ook de dreiging van jihadistische terrorisme blijft een reëel gevaar. Inlichtingendiensten in Europa werken beter samen om een steviger vuist te maken tegen internationale onveiligheid.

Vroeg herkennen radicaliserende jongeren

We ondersteunen ouders, docenten en jongerenwerkers bij het herkennen én voorkomen van radicalisering onder jongeren. Zo ontstaat een nieuwe generatie jongeren die niet vatbaar is voor achterdochtige complottheorieën, theologische ontsporingen en politieke machtsfantasieën. Betrokkenheid bij onze democratie en rechtsstaat zorgt dat jongeren deze waanideeën beter kunnen weerstaan.

7.5 Een sterke en daadkrachtige democratie

We hebben een sterke democratie nodig waarin de stem van iedereen telt. Waaraan iedereen deelneemt en waarbij ieders belangen worden verdedigd.

Daarbij zijn betrouwbaarheid en vertrouwen in burgers noodzakelijke ingrediënten. De samenleving heeft een sterke, beschermende overheid nodig. Het is van belang dat de overheid haar beloftes nakomt en burgers ook tussentijds invloed laat uitoefenen.

Het probleem is dat de overheid optreedt als een bedrijf in plaats van als een bondgenoot en zij burgers als klanten ziet in plaats van als mensen.
Mensen hebben steeds minder inspraakmogelijkheden. Door het raadgevend referendum af te schaffen en daar nauwelijks andere vormen van inspraak voor terug te laten komen, geeft de overheid burgers het signaal dat zij maar in beperkte mate in staat zouden zijn om goede besluiten te nemen. Hiermee laat de overheid de kans liggen om met waardevolle kennis en inzichten van burgers tot betere besluitvorming te komen.

Een sterke democratie kenmerkt zich door het feit dat zoveel mogelijk mensen via hun stemrecht invloed kunnen uitoefenen op de politieke besluitvorming. Dat doen zij door hun vertrouwen te geven aan mensen die zich voor politieke functies kandidaat hebben gesteld. Die functies dienen ook voor henzelf open te staan. In de volksvertegenwoordiging, die centraal staat in de Nederlandse democratie, dient de verscheidenheid die in de samenleving bestaat tot uiting te komen.

Ook buiten de volksvertegenwoordiging moeten mensen als kiezers en als burgers zoveel mogelijk bij democratische besluitvorming betrokken worden. Dat is een aanvulling op, maar niet in plaats van, de vertegenwoordigende democratie. Aanvullende inspraakmogelijkheden voor burgers zijn belangrijk, omdat zij ook tussentijds invloed kunnen uitoefenen. Specifieke aandacht gaat naar groepen mensen die nu nog niet goed worden vertegenwoordigd, zodat ook zij worden bereikt en mee kunnen doen.

Onze keuzes:

Pal staan voor democratie en rechtsstaat

De PvdA staat pal voor, naast en achter alle bestuurders, politici, journalisten, opiniemakers, cartoonisten, kunstenaars en alle anderen die zich inzetten voor onze vrijheden en democratische verworvenheden. We buigen niet voor onderdrukking en ondermijning, van wie of waar dan ook.

Extra stembussen en vroegstemmen

Het vertegenwoordigende systeem in Nederland werkt niet voor iedereen even goed. De vertegenwoordiging van sommige groepen, waaronder praktisch opgeleiden, blijft in Nederland achter. Hun opvattingen worden aantoonbaar slechter vertolkt in het parlement en beleidskeuzes vallen vaker in hun nadeel uit. Dit vinden wij onverteerbaar, omdat het haaks staat op het idee van een democratie waarin de stem van iedereen telt. Om ondervertegenwoordigde groepen beter bij politieke besluitvorming te betrekken willen wij onder meer extra stembussen plaatsen op plekken die makkelijk toegankelijk zijn voor groepen die de gang naar de stembus nu nog niet massaal weten te vinden. Ook willen we vroegstemmen mogelijk maken, zodat meer mensen hun stem kunnen uitbrengen.

Een bindend correctief referendum voor nationale wetgeving

Wij vinden het belangrijk dat alle burgers ook tussentijds invloed kunnen uitoefenen. Democratie is immers meer dan eens per vier jaar een stem uitbrengen. Als mensen van mening zijn dat een overheidsbesluit verkeerd is, dan moeten zij de mogelijkheid hebben om dit besluit tegen te houden of terug te draaien in een referendum zoals voorgesteld in het rapport van de commissie Remkes.. Zo kunnen mensen zich tussen twee parlementsverkiezingen uitspreken over een genomen overheidsbesluit.

Tweede lezing grondwetswijziging behandelen in verenigde vergadering parlement

Dit versnelt een grondwetswijziging zonder aantasting van het primaat van de Staten-Generaal.

Digitaal stemmen

Deze mogelijkheid moet krachtig worden nagestreefd.

Voorkeurstemmen wegen zwaarder bij nationale verkiezingen

We willen de individuele component van ons kiesstelsel vergroten door voorkeurstemmen zwaarder te laten wegen. Dit geeft de stem van de kiezer een groter gewicht, maar vraagt wel om een goede regeling van de financiële transparantie van individuele voorkeurscampagnes.

Een alternatief voor het botte instrument van verwerpen door de Eerste Kamer

We onderzoeken de mogelijkheid de Eerste Kamer terugzendrecht te geven. Dat is de bevoegdheid om wetsvoorstellen in gewijzigde vorm terug te zenden naar de Tweede Kamer.

Jongeren meer betrekken, stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar

Jongeren zijn onvoldoende vertegenwoordigd door het parlement. Het is belangrijk dat zij toegang hebben tot democratische besluitvorming. Jongeren krijgen daarom een versterkte positie en meer inspraakmogelijkheden. Dankzij goed burgerschapsonderwijs zijn jongeren in staat om te stemmen. De kans is groter dat zij hun hele leven blijven stemmen als zij al op vroege leeftijd in aanraking komen met democratische besluitvorming. Daarom verlagen wij de stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar.

Kennis over rechtsstaat via onderwijs vergroten

Kennis over het functioneren van de democratische rechtsstaat is voor iedereen van belang, voor zowel individuele burgers als voor het functioneren van de democratische rechtsstaat in zijn geheel. Momenteel is deze kennis ongelijk verdeeld. Daarom versterken wij de kennis over de democratische rechtsstaat in Nederland, onder meer via het onderwijs.

Versneld invoeren generatietoets

De generatietoets geeft jongeren meer inspraak bij nieuwe wet- en regelgeving. Bij onderwijs, arbeid, wonen en klimaat is het van belang het perspectief van jongeren extra te belichten.

Transparantie politieke partijen

Politieke partijen zijn onmisbaar in een democratie. Zij maken het mogelijk dat kiezers iets te kiezen hebben. Het is wel van belang dat partijen transparant zijn over hun financiën en wijze van campagne voeren. Financiering van politieke partijen of campagnes vanuit het buitenland wordt verboden. Zie hoofdstuk 9. Er komt een wettelijke plicht voor politieke partijen en digitale platforms om openheid te verschaffen over de digitale instrumenten die zij inzetten tijdens politieke campagnes.

Verankeren bestuurders

De burgemeester en de commissaris van de koning worden gekozen door respectievelijk de gemeenteraad en provinciale staten. Hiermee zijn deze bestuurders verankerd in ons democratische systeem, waarin het primaat blijft bij de volksvertegenwoordiging.

Collectief burgerschap

Burgers willen invloed uitoefenen op hun eigen leefomgeving. Zij weten vaak zelf het beste wat er in hun eigen omgeving speelt en bedenken zelf oplossingen voor bijvoorbeeld het in stand houden van lokale voorzieningen en de vergroening van wijken. Daarom stimuleren wij binnen democratische kaders collectief burgerschap. Er komt meer ruimte voor burgerinitiatieven op allerlei niveaus, met als belangrijkste uitgangspunt dat iedereen mee kan doen. Er komt specifieke aandacht voor initiatieven op buurt- en wijkniveau. Burgers die zelf niet goed in staat zijn om zich te organiseren krijgen ondersteuning.

Wederzijdse, constructieve samenwerking met Caribisch Nederland en de autonome landen binnen het Koninkrijk

We werken samen, in het besef van onze verbondenheid, met waardering voor de verschillen. Inspraak voor de inwoners is belangrijk. We versterken de democratische inbreng van de eilanden Bonaire, St. Eustatius en Saba door hun vertegenwoordigers spreekrecht te geven in de Tweede Kamer bij wetten die hen aangaan. De registratieverplichting bij verkiezingen komt te vervallen voor de inwoners van Curaçao, Aruba en Sint Maarten.

Een goed functionerende rechtsstaat op de eilanden

Dat is een voorwaarde voor goede samenwerking en het verbeteren van de situatie op de eilanden.

We steunen Caribisch Nederland en de autonome landen in geval van nood

Bij de bestrijding van de coronacrisis en de wederopbouw steunen we hen ruimhartig.

Armoedebestrijding met aandacht voor kinderen

We maken van armoedebestrijding prioriteit, zodat huur en boodschappen weer betaalbaar worden. Daarbij is er speciale aandacht voor de positie van kinderen.

We beschermen de prachtige natuur en zetten in op duurzaam toerisme

De eilanden zijn niet eenzijdig afhankelijk van het toerisme.

Gevolgen klimaatverandering

Klimaatverandering zal grote gevolgen hebben voor Caribisch Nederland en de autonome landen. We investeren in klimaatadaptatie en duurzame energie op de eilanden.

De autonome landen krijgen een grotere rol in de Nederlandse diplomatie en ons handelsbeleid

7.6 Opkomen voor sociale en economische rechten

In artikel 1 van de Grondwet staat: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld.

Weinig doelen zijn voor de PvdA zo belangrijk als gelijke rechten en gelijke kansen.

Mensen moeten zeker kunnen zijn van fatsoenlijk werk, liefdevolle zorg, goed onderwijs en een fijne woning. Hiervoor is het van belang dat het recht op goede arbeidsvoorwaarden en toegang tot zorg, onderwijs en huisvesting goed vastliggen. Juist deze sociale en economische rechten zijn in onze Grondwet opgenomen als ‘zorgplichten’, niet als rechten waar de burger direct een beroep op kan doen. Zij zijn wel stevig verankerd in internationale verdragen, die hierbij dus een belangrijke rol spelen.

Zo staat ons recht op onderwijs niet in de Grondwet, maar wel in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Hoe belangrijk deze verdragen kunnen zijn bleek de PvdA zorgde voor de ratificatie van het VN-Verdrag Handicap: veel mensen met een beperking zijn nu (iets) beter af. Toch brengen deze verdragen ook enkele problemen met zich mee. Ten eerste kunnen burgers daar nog steeds geen direct beroep op doen, waardoor een jongere die nergens naar school kan geen beroep kan doen op het recht op onderwijs. Daar komt bij dat er weinig parlementaire controle is op de totstandkoming van verdragen.

Ook gaan steeds meer organisaties over deze onderwerpen. Gemeenten en provincies als gevolg van decentralisaties, maar bijvoorbeeld ook zelfstandige bestuursorganen en uitvoeringsorganisaties. Deze organisaties spelen een belangrijke rol bij het realiseren van grondrechten, maar worden daar niet op afgerekend. Met name prestatieafspraken staan centraal en daarmee een veelvoud aan regels in plaats van rechten.

Denk hierbij aan een uitvoeringsorganisatie voor de Participatiewet. Deze wordt afgerekend op ‘het aantal mensen uit de kaartenbak’ in plaats van het recht op passend werk voor iedereen. De burger is daarvan de dupe. Als mensen constant met vragen worden bestookt, met wantrouwen worden bejegend en keihard op een foutje worden afgerekend in plaats van dat er naar hen wordt geluisterd, dan vervalt rechtsbescherming in machtsbescherming. Daar komt bij dat niet alle mensen over even veel kennis en capaciteiten beschikken om voor hun eigen rechten op te komen.

Iedere burger moet veiligheid en rechtvaardigheid ervaren en het gevoel hebben dat de rechtsstaat onrecht rechtzet. Dit vraagt om een overheid die niet langer efficiëntie, maar een sociale rechtsorde vooropstelt.

Terwijl de Grondwet lijkt te zijn geïnternaliseerd en tot culturele bagage lijkt zijn geworden, vraagt ‘constitutionele geletterdheid’ om blijvende aandacht. Dit bleek met de coronamaatregelen: de regering schonk weinig aandacht aan hoe zij grondrechten inperkte en stopte deze in een noodverordening in plaats van in een wet, waardoor democratische controle ook ontbrak.

Onze keuzes:

Wij staan pal voor de internationale rechtsorde

Wij staan pal voor de internationale rechtsorde (art. 90 – 94 GW) en de bescherming die mensenrechtenverdragen daarmee ook in Nederland (en het Koninkrijk) bieden. Dit is een belangrijk element van de Nederlandse en sociaaldemocratische traditie en van wezenlijk belang in Europa en daarbuiten.

Voldoende financiële ruimte voor gemeenten

De afgelopen jaren kwamen veel gemeenten in de financiële problemen door de combinatie van opschalingskorting, de trap-op-trapaf-systematiek en doordat onvoldoende rijksmiddelen voor het gedecentraliseerde takenpakket beschikbaar werden gesteld. Het Rijk dient hier structureel haar verantwoordelijkheid te nemen. Ook kijken we met rijk en gemeenten naar de financiële verhoudingen tussen de overheidslagen en de gewenste vormgeving van het eigen belastinggebied.

Grotere parlementaire betrokkenheid

Het parlement moet meer betrokken worden bij de totstandkoming van internationale verdragen door delegaties mee te sturen naar onderhandelingen.

Obstakels wegnemen

Sociale en economische rechten kan je zonder obstakel direct inroepen. Dat geldt ook voor de rechten van mensen met een beperking. Dat betekent dat we protocollen ratificeren. We passen het Bouwbesluit aan, zodat alle gebouwen voor iedereen toegankelijk worden, we zorgen voor werk en bestrijden discriminatie, bieden de juiste zorg, en organiseren inclusief onderwijs

Vergroten van kennis grondrechten

Kennis van grondrechten onder parlementariërs, beleidsambtenaren en onder professionals in de zorg en het onderwijs en bij de politie. Grondrechten (en de wet in bredere zin) is het toetsingskader voor alle overheidsbeleid. Daarom versterken wij het vermogen van ministeries en parlementariërs om deze toets uit voeren.

7.7 Een sterke digitale samenleving

De coronacrisis heeft laten zien dat internet een steeds grotere en onmisbare rol speelt voor onze economie, zorg, onderwijs en dagelijks leven.

Het internet verkleint de barrières tot zorg, onderwijs en cultuur en biedt veel kansen. Daarom is het van het grootste belang dat iedereen digitaal mee kan doen, op een veilige wijze en op een eerlijke manier. Voor een geslaagde digitale wereld zorgen we op verschillende niveaus voor veiligheid, eerlijkheid en transparantie.

Onze keuzes:

Internet is een basisbehoefte

In een welvarend land als Nederland heeft iedereen op een gelijke wijze recht op toegang tot internet. Zeker nu onderwijs, het vinden van werk, overheidsvoorzieningen en sociaal contact steeds meer digitaal worden aangeboden en de coronacrisis dit proces, maar ook de digitale tweedeling, heeft versneld. Ieder Nederlands huishouden krijgt het (afdwingbaar) recht op een betaalbare en snelle internetverbinding van ten minste 50mb/s. Ook beschikt ieder huishouden binnen tien jaar over een glasvezelverbinding, met ten minste 1 GB uploaden downloadsnelheid.

Bevorderen digitale inclusie

Er komt een landelijke investeringsagenda om digitale inclusie te bevorderen en digitale laaggeletterdheid te bestrijden. Digitale geletterdheid speelt eenzelfde rol als geletterdheid in de gehele onderwijsketen, van basisonderwijs tot volwassenenonderwijs.

Digitale (bij)scholing

In een digitaliserende maatschappij is kennis en kunde van digitalisering essentieel, met name voor het eigen vakgebied. In onderwijscurricula moet structureel aandacht zijn voor kennis en vaardigheden op het gebied van digitalisering. Deze aandacht gaat uit naar de kansen die technologie biedt binnen het vakgebied alsmede de potentiële risico’s en privacyaspecten van de technologie. Daarnaast bieden we werknemers de kans om zich (bij) te scholen op het gebied van digitalisering en technologie. Hiermee zorgen we ervoor dat werknemers op de arbeidsmarkt klaar zijn voor het gebruik en ontwikkelen van ideeën rondom digitalisering.

Privacy herstellen

Een handjevol grote Amerikaanse bedrijven is de baas over ons internet, over de software en de hardware die we gebruiken en daarmee over onze samenleving, online en offline. We maken onze samenleving minder afhankelijk van Big Tech. Dataverzameling die puur is bedoeld voor advertenties wordt gestopt en de relatie tussen diensten en klanten wordt hersteld, door alle digitale gepersonaliseerde advertenties te verbieden, verkoop van persoonsdata aan te pakken en het recht op vergetelheid actief uit te dragen. Als je over wilt stappen naar een concurrerend platform, mag je je data en netwerk meenemen, zodat je niet meer afhankelijk bent van één website of app. Daarmee pakken we het verdienmodel van Big Tech aan en herwinnen we onze privacy.

Privacy weegt mee bij aanbestedingen en subsidies

De overheid stimuleert het gebruik van privacy-respecterende software en hardware, door privacy mee te laten wegen bij aanbestedingen en subsidieverstrekkingen.

Digitale dienstenbelasting

Digitale bedrijven betalen op een eerlijke manier belasting over het geld dat ze verdienen in Nederland, net als ieder ander bedrijf. Zie hoofdstuk 1.

Opbreken van grote Big Tech

In Europa werken we samen aan het opbreken van te grote Big Tech. De overname van WhatsApp door Facebook wordt teruggedraaid en toekomstige overnames, zoals van Google en Fitbit, worden veel kritischer bekeken. Apparaten, software en app stores horen niet in de handen van één bedrijf.

Recht om netwerk mee te nemen

Iedereen krijgt het recht om je netwerk mee te nemen naar andere applicaties of platformen. Sociale netwerkportabiliteit geeft nieuwe aanbieders een kans en gebruikers een keuze tegen de dominantie van bedrijven als Facebook en Google. We willen dat je de app van jouw keuze kunt gebruiken om te communiceren, zodat je niet verplicht whatsapp hoeft te downloaden om lid te worden van de buurt-app. Daarvoor moeten apps met elkaar kunnen communiceren.

Technologisch onafhankelijk onderwijs

De coronacrisis heeft digitaal onderwijs in een stroomversnelling gebracht. Veilig en toegankelijk onderwijs staat voorop. Ruim 70 procent van de basisscholen gebruikt soft- en/of hardware van één Amerikaanse technologiebedrijf. Daarnaast maken middelbare scholen, mbo-, hbo- en wo-instellingen steeds vaker gebruik van geautomatiseerde herkenning van biometrische kenmerken, zoals gezichtsherkenning. We beschermen onze kinderen, jongeren en ouderen tegen deze beïnvloeding en tegen data-inbreuken, want biometrische data is niet vervangbaar. Er komt daarom een verbod op alle niet-lokale opslag van biometrische data in het onderwijs. Open source wordt standaard bij de inkoop van soft- en hardware om de technologische onafhankelijkheid van het onderwijs te waarborgen.

Recht op digitale zelfbeschikking en sterkere rol toezicht

Iedereen heeft het recht te weten wie jouw data verzamelt en waarom dat gebeurt. Dat gaat om zowel persoonsgegevens als metadata wanneer je online zaken doet. Deze rechten hebben we, maar de handhaving is veel te slap. De PvdA wil dat iedereen veilig, betrouwbaar en zonder onnodige of stiekeme dataverzameling van het internet gebruik kan maken. Het internet is prachtig, tenzij het een middel wordt om uit winstbejag onze gegevens op te slurpen. Data-verzameling op en over andere platforms wordt verboden. Toezichthouders krijgen een sterkere rol.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) krijgt voldoende financiering om onderzoek te doen, te handhaven en informatie te verstrekken aan individuen en mkb. Ook kan de AP serieuze boetes uitdelen om overtredingen te bestraffen. Digitale diensten beperken zich niet meer tot enkele sectoren, maar zijn actief in iedere sector. Daarom krijgen alle toezichthouders budget en middelen om een afdeling op te richten die zich bezighoudt met privacy en machtsmisbruik.

Digitaal paspoort

We willen een overheid die haar rol op het internet serieus neemt, zodat ze niet langer alleen producten aanbesteedt, maar juist de kaders stelt van wat wij als maatschappij acceptabel vinden. Op het internet moet de overheid zorgen voor een betrouwbaar systeem voor onze digitale basis-identiteit, waarmee je op het internet, zonder dat er iemand over je schouder meekijkt, kunt laten zien wie je bent en welke gegevens bij jou horen. Vergelijk het de fysieke wereld waarin de overheid voor een paspoort of rijbewijs zorgt. Daarom is er een veilig middel nodig voor digitale leeftijdsverificatie, zodat minderjarigen niet langer kindonvriendelijke producten en diensten kunnen gebruiken en aanschaffen.

Transparante digitale overheid

Een overheid die zich hard maakt voor de rechten van individuen op het internet geeft zelf het goede voorbeeld. De overheid slaat veel data op van ieder individu, maar het is vaak onduidelijk waarvoor die gebruikt worden en hoe. Dit moet inzichtelijker. Als burger houd je de overheid in de gaten en niet andersom. Schandalen als de toeslagenaffaire mogen nooit meer voorkomen.

Daarom gaat de overheid veel transparanter te werk en acteert zij als één digitale overheid met toegankelijke en gebruiksvriendelijke dienstverlening, open algoritmes en open source systemen. En ze maakt het burgers gemakkelijker om aanspraak te maken op hun privacy-rechten, zoals dataportabiliteit en herleidbaarheid.